Mezopotamya Uygarlıkları

SÜMERLER



Konuştukları dilin filolojik yapısı ile bıraktıkları eserler Sümerlerin Orta Asya kökenli olduğunu ortaya koymuştur.

Güney Mezopotamya'ya yerleşen Sümerler sulama kanalları ve barajlar yaparak yaşadıkları toprağı tarıma elverişli hale getirmişlerdir.

Tarihdeki ilk şehir devletlerini (siteleri) kurmuşlardır.

Sümer kralları rahip kral özelliğini göstermişlerdir.

Sümerler, Mezopotamya uygarlığının kurucusu olmuşlardır. Başlıca buluşları şunlardır; Yazı, tekerlek, 60 tabanlı sayı sistemi, çemberin 360° oluşu, tarihdeki ilk güneş ve ay takvimleri, yıldızların burçlara ayrılması. Tarihin ilk yazılı destanları olan Gılgamış ve Yaradılış destanlarını yazmışlar, damga ve silindir şeklindeki mühürleri ve çömlekçi çarkını icat etmişlerdir.

Urgakina, rahiplerin sömürüsüne karşı tarihin ilk ihtilalini gerçekleştirdi ve bunun sonrasında tarihin ilk yazılı kanunlarını yaptı. Bu kanunlarda özel mülkiyeti koruyucu hükümlere yer verdi.

Ziggurat adı verilen tapınaklar yaparak, bunları okul, depo ve rasathane olarak kullanmışlardır.

Ekonomik yaşam tarıma dayanmıştır. İhtiyaç duydukları madenleri almak içinde dış ticaret yönelmişlerdir.

Öldükten sonra yaşamın devamına inanmadıklarından mezarlara eşya koymamışlardır.

Bir süre Akadların egemenliğinde yaşadılar. Egemenliklerini yeniden kazandıkları bu dönemde de Elamların saldırısıyla karşılaştılar ve bağımsızlıklarını kaybettiler.



AKADLAR

Sami kökenli kavimlerdendir. Tarihin bilinen ilk düzenli ordusunu kurarak Mezopotamya'da üstünlük sağladılar.

Mezopotamya dışında toprak kazanarak tarihin ilk imparatorluğunu kurdular. Ancak bu imparatorluk kısa sürede dağıldı. Başlıca nedenleri, merkezi otoritenin tam olarak geliştirilememesi, iç isyanlar ve dış saldırılar.

İran üzerinden gelen kavimlerin saldırısıyla Akad devleti yıkıldı.

Akad dili Mezopotamya'nın yaygın bir kültür dili olmuştur.





BABİLLİLER

Sami kökenli kavimlerdendir.

En etkili oldukları dönem Hamurrabi dönemidir. Kral Hamurrabi iktidarını kurduğu orduya ve yaptığı yasalara dayandırmıştır. Böylece tarihin bilinen ilk monarşik idaresini kurdu.

Hamurrabi Mezopotamya'daki yasaları toplayarak konularına göre sistemli hale getirdi. Ayrıca yasalarında kısasa kısas özelliğine yer verdi.

Hamurrabi'den sonraki süreçte devlet zayıfladı. Hititler bu devlete son verdi.

Babilliler, Hititlerin yıkılmasından sonra Asur egemenliğine girdiler. Medlerle ittifak yaparak Asur devletini yıktılar. İkinci kez devlet kurdular. Mezopotamya'nın en son devleti olan II. Babilé Persler son vermiştir.





ASURLULAR

Mezopotamya'nın Asur şehrinde yaşamışlardır. İlk zamanlarda ticarete önem vermişlerdir. Bu süreçte Anadolu'da koloniler kurmuşlardır.

Kolonilerden en önemlisi Kayseri Kültepe'de kurulmuş olan Kaneş idi.

Not: Kaneş'te (Kültepe) yapılan araştırmalar sonucu Anadolu'daki ilk yazılı belgeler bulunmuştur. Bu durum Anadolu'ya yazıyı Asurluların getirdiğini göstermiştir.

Hititlerin yıkılmasından sonra Ön Asya'da güçlü bir devlet olarak ortaya çıkmışlardır. Doğu ve G.D.Anadoluyu, Suriye'yi, Filistin'i ve Mezopotamya'yı egemenliklerine almışlardır. Bu yerlerden ağır vergiler almışlardır.

Çok tanrılı bir dinsel yaşayışları vardır. Asur kralları tanrı kral olduklarını topluma kabul ettirmişlerdir.

Kültürel çalışmalara önem vermişlerdir. Mezopotamya'nın Ninova şehrinde tarihin bilinen ilk kütüphanesini kurdular.

Med–Babil ittifakı Asur devletine son vermiştir.



ELAMLAR

İran'ın güney batısı ile Mezopotamya'nın doğusunda kalan dağlık bölgede yaşamışlardır. Tarımsal topraklara sahip olmak için Sümer ülkesini istila etmişlerdir.

Elamların egemenliğine Asurlular son vermiştir.