2. Murat Devri Siyasal Olayları

II. MURAT DÖNEMİNİN (1421-1451) SİYASAL OLAYLARI

17 yaşındaki II. Murat, babasının ölümü üzerine Amasya’dan gelerek tahta geçti.

A) MUSTAFA ÇELEBİ OLAYI
Çelebi Mehmet döneminde giriştiği mücadeleyi kaybeden Mustafa Çelebi, II. Murat döneminde, Bizans imparatoru Yıldırım Beyazıt’ın oğlu Mustafa Çelebi’yi Aydın oğlu Cüneyt Bey’le birlikte taht mücadelesi için Gelibolu’ya gönderdi.Gelibolu'ya giden Mustafa Çelebi, Rumeli'deki halk ve askerler tarafından padişah olarak tanındı.
Bu arada Karaman oğulları, Germiyanoğulları, Menteşe oğulları ve Candar oğulları da Osmanlılara karşı saldırıya geçtiler.
Germiyanoğulları Mustafa Çelebi’yi destekledi.Karaman oğulları Hamitoğulları topraklarını ; Menteşe oğulları ise Aydın oğulları ve Saruhanoğullarının bir kısım topraklarını işgal etti. Mehmet Çelebi tarafından Kasım Beye verilen yerleri Candar oğulları İsfendiyar Beyin geri alması üzerine Osmanlı devleti tehlikeli bir döneme girdi.

Mustafa Çelebi , Gelibolu’ya çıkarak Gelibolu kalesinin alınması için Aydın oğlu Cüneyt Beyi burada bıraktı. Kendisi de Edirne üzerine yürüdü.
II.Murat, bu durum karşısında, önce amcası Mustafa Çelebi'ye karşı harekete geçti. Rumeli Beylerbeyi Bayezit Paşa, Mustafa Çelebi'nin üzerine gönderildi. Ancak, Bayezit Paşa, Mustafa Çelebi'nin yanına geçti.
Mustafa Çelebi Edirne'de padişahlığını ilân etti.Bu gelişmeler karşısında Gelibolu Kalesi teslim oldu.
Bizans imparatoru Manuel Gelibolu’yu kendisine teslim etmeyen Mustafa Çelebi’den desteğini çekti.Cenevizliler de sağladıkları ticari çıkarlar karşılığında II.Murat için gemi ve asker sağlamayı kabul ettiler.
Mustafa Çelebi, iktidarı ele geçirmek için II.Murat’ın hazırlık yaptığı Bursa üzerine yürüdü.II.Murat, Runeli askerlerini ve uç beylerini kendi tarafına çekmeyi başardı.Cüneyd Beye de İzmir ve Aydın ilini vaat ederek Mustafa Çelebi’den ayrılmasını sağladı.
Ulubat civarında yapılan savaşı kaybeden Mustafa Çelebi Edirne’ye çekilen ve Eflak’a kaçma girişiminde bulunan Mustafa Çelebi Edirne'de yakalandı ve hanedandan olmadığı ilan edilip , idam edildi (1422).

B) İSTANBUL KUŞATMASI (1422)
II. Murat, Mustafa Çelebi olayı nedeniyle, İmparator Manuel'i cezalandırmak için İstanbul'u kuşattı (1422). İmparator Manuel, bu kuşatmadan kurtulmak amacıyla, II. Murat'ın 13 yaşındaki kardeşi Şehzade Mustafa Çelebi'yi isyana kışkırttı.
(Şehzade Mustafa Olayı ) Şehzade Mustafa Çelebi, Karamanoğulları ve Germiyanoğulları'ndan aldığı kuvvetlerle Bursa'yı kuşattı. Halkın rica ve hediyeleri sonunda Bursa'yı almaktan vazgeçen Şehzade Mustafa Çelebi, İznik'e geldi ve kenti aldı.
II.Murat, bu olay üzerine İstanbul kuşatmasını kaldırırken, Bizans, bir kez daha amacına ulaşmış oluyordu. İznik üzerine yürüyen II. Murat, şehzadenin yakın adamlarını elde ederek kardeşini yakaladı ve idam ettirdi (1423) .

C) ANADOLU'DA DURUM
Anadolu’da Türk Birliğini Sağlama Çalışmaları
II. Murat, şehzadeler olayından sonra, Anadolu Türk birliğini yeniden kurmak için harekete geçti.
Önce, Candar oğulları üzerine gidildi. İki taraf arasında yapılan savaşı kaybeden İsfendiyar Bey, Sinop Kalesi'ne sığındı ve barış istedi (1423). II.Murat’a bağlı olmayı ve onun seferlerine katılmayı kabul etti.
Aydın oğlu Cüneyt Bey, Mustafa Çelebi olayı sırasında kaçarak kendi topraklarına geldi ve beyliğinin güçlenmesi için çalıştı. Bunu sağlamak için de Osmanlılar ile yeniden mücadeleye başladı. II. Murat, Cüneyt Beyin kesin olarak ortadan kaldırılmasına karar verdi. Anadolu Beylerbeyi Hamza Paşa, Cüneyt Beyin üzerine gönderildi. Ele geçirilen Cüneyt Bey idam edildi ve İzmir yöresi Osmanlı topraklarına katıldı (1425) . Bölgedeki Aydın , Menteşe ve Teke beyliklerine son verildi.
Germiyanoğlu Beyi II. Yakup Beyin erkek çocuğu yoktu. 1427'de Edirne'ye gelen II. Yakup Bey, II. Murat'ın konuğu olmuş ve beyliğini, Osmanlılara vasiyet etmişti. II. Yakup Bey, Kütahya'ya döndükten sonra öldü. II. Yakup Beyin vasiyeti üzerine Germiyanoğulları, Osmanlılara katıldı (1428). Böylece Anadolu’nun Ege kıyıları güvence altına alındı.
Karaman oğlu Mehmet Bey, şehzadeler olayından yararlanarak bir kısım Osmanlı topraklarını işgal etmişti. Mehmet Beyin ölümünden sonra, çocukları arasında taht kavgası çıktı. Osmanlılara sığınan İbrahim Bey, II. Murat'ın yardımıyla Karaman tahtını elde etti.II.Murat kız kardeşini İbrahim beye verdi. İbrahim Bey, kendisine yapılan yardımlara rağmen Osmanlılara karşı düşmanca tutumunu sürdürdü. Osmanlılar aleyhine Macarlarla ittifak yaptı. II. Murat, 1435 ve 1444 yıllarında Karaman oğulları üzerine sefere çıktı. Her iki savaşı da kaybeden İbrahim Bey, affedilerek beyliğinin başında bırakıldı.
Aydın,Hamit,Menteşe ve Germiyan Beyliklerine kesin olarak son verilmiştir.

D) BALKANLARDA YAPILAN SAVAŞLAR VE EDİRNE-SEGEDİN ANTLAŞMASI
II. Murat'ın, Ankara Savaşı'ndan sonra Osmanlıların elinden çıkan Selânik'i almak istemesi, Osmanlılar ile Venediklileri karşı karşıya getirdi. Venedikliler, Osmanlılara karşı Macarlar ile ittifak kurdular. Macaristan'ın, 1420'den sonra Eflâk ve Sırbistan üzerinde etkinliği artmıştı.II. Murat, öncelikle Eflâk ve Sırbistan sorununu çözmeye karar verdi.

Sırbistan Meselesi
Sırp despotu Stefan Lazareviç , 1421’de Venedik ile yaptığı yavaşta Zeta’yı alarak, arazisini Tuna nehrinden Adriyatik Denizi’ne kadar genişletmişti. Fakat sonradan Venediklileri le anlaşarak Macar kralı Sigismund’un egemenliğini tanıdı. 1426'da Osmanlı kuvvetleri, Eflâk voyvodasını ve ona yardımcı olan Macar kuvvetlerini yenilgiye uğrattı. Aynı yıl Osmanlı kuvvetlerinin Sırbistan'a girmesi ve Alacahisar'a kadar ilerlemesi üzerine Sırp kralı barış istemek zorunda kaldı.Her yıl Osmanlı devletine haraç vermeyi kabul etmiştir.
Sırp kralının 1427'de ölümü üzerine, yerine yeğeni Jorc Brankoviç geçti.Bunun üzerine Osmanlı – Macar rekabeti şiddetlendi. Macar Kralı Sigismund despotluğun merkezi Belgrat’ı ele geçirmiştir.Bunun üzerine despot Semendire’yi kendisine merkez yapmıştır.
Osmanlıların Güğercinlik’i (Golumbaç) ele geçirmeleri ve Macarları yenmeleri üzerine Sırp despotu , kendisinden önce yapılmış olan antlaşmayı yeniledi ve kızını II.Murat'a verdi.
Eflâk voyvodası da Osmanlılara bağlılığını bildirdi (1428) .
Macaristan ile üç yıllık bir antlaşma imzalandı (1428).

Osmanlı-Venedik Savaşı ve Selanik’in Fethi
Venedikliler ve Cenevizliler, Osmanlı topraklarında ticarî çıkarlarını koruma gayreti için¬deydiler. Bu yüzden iki İtalyan devleti birbirleriyle rekabet halindeydi. II. Murat dönemine kadar bu devletlerle iyi ilişkiler kurulmuştu.
II. Murat döneminde Osmanlılar, Makedonya'dan Adriyatik'e ve Ege'nin batı kıyılarına ulaşınca Venedik telâşa düştü. Yunanistan'ın Osmanlı yönetimi dışında kalan kesimi, Venedik'in kontrolü altındaydı. Venedik, güçlü bir donanmaya ve adaların önemli bir kısmına sahip olmasından dola¬yı Osmanlı Devleti'nin Anadolu ve Balkanlarla olan bağlantısını her an kesebilirdi.
1430 yılında II. Murat Rumeli'ndeki girişimlerini yo¬ğunlaştırdı. Bizans'ın Venedik'e yaptığı antlaşma bıraktığı bırakmıştır(1423) Bizans Venedik ile Selanik’i Venediklilere.Osmanlılar uzun süre Türk idaresinde bulunarak ( 1387-87 ve 1394-1402) hazineye her yıl 100.000 akçe haraç ödeyen Selanik’in bu şekilde el değiştirmesini kabul etmediler.Makedonya'nın önemli bir liman kenti olan Selanik ele geçirildi.
1426'dan beri Venediklilerle yapılan savaş sonucu , Selânik ele geçirildi. (1430).
Venedik ile antlaşma imzalandı (1430) .
Maddeleri:
1. Venedik Osmanlıların Selanik üzerindeki egemenliğini tanıyacak
2. Venedik, Arnavutluk’taki şehirler ile Mora’daki Lepanto (İnebahtı) için Osmanlılara vergi verecek .

Arnavutluk İlişkileri
1431'de ise Kuzey Yu¬nanistan'ın önemli kentlerinden olan Yanya, Serez alınarak Gü¬ney Arnavutluk'ta Osmanlı ege¬menliği sağlandı.. Dağlara sığınan Arnavut Beyleri Macar kralı ile ilişki kurdular.Böylece Osmanlıları uzun süre uğraştıracak Arnavutluk sorunu ortaya çıktı (1438) . Osmanlı ordusundan kaçan İskender Bey , Arnavut Beylerinin başına geçerek Kuzey Arnavutluk’a giden anayol üzerindeki Kocacık’ı (Svetigrat) ele geçirdi.

Balkanlardaki Gelişmeler Ve Edirne-Segedin Antlaşması
1431'de Macaristan ile yapılan anlaşma sona erdi. Macar Kralı Sigismund, Bosna, Sırbistan ve Eflâk üzerinde egemenliğinin tanınmasını isteyerek bu ülkelerle ittifak yaptı.
Bu durum üzerine II. Murat, Balkanlarda Osmanlılar aleyhine bozulan dengeyi yeniden sağlamak için harekete geçti. Osmanlı kuvvetleri Eflâk ve Erdel'e girdi.
Bu sırada Macaristan, Sigismund'un ölümü (Aralık 1437) nedeniyle iç karışıklıklar içinde bulunuyordu. II. Murat, bu durumdan yararlanarak Sırbistan'ı istilâ etti ve Semendire'yi ele geçirerek Sırp despotluğuna son verdiler (1439).
Bosna ve Her¬sek alınarak vergiye bağlandı.
1440'ta Belgrat kuşatıldı, ancak 6 ay kuşatmaya rağmen alınamadı.

(Yanko)Hünyadi Yanoş’un Sofya’ya Kadar İlerlemesi
Osmanlılar, 1440 ile 1444 yılları arasında Balkanlarda zor bir dönem geçirdiler.Yeni Macar Kralı Ladislas tarafından Erdel voyvodalığına tayin edilen Jan Hunyat (Hunyadi Yanoş), Türklere karşı saldırılara başladı.
1440 Baharında Bosna’daki İsa Bey’i yendi.
1441’de ise Semendire'den Osmanlıları attı.Bu savaşta Uç beyi Mezid'i pusuya düşürüp öldürdü (1441).
Mezid Bey’in intikamını almak üzere harekete geçen Rumeli Beylerbeyi Hadım Şehabeddin Paşa komutasındaki Osmanlı ordusunu da yenilgiye uğrattı (1442) .
Bu durum, Avrupalılar arasında Türkler aleyhine yeni bir Haçlı seferi düzenlenmesi düşüncesini doğurdu. Bizans da Osmanlılardan kurtuluşu bir Haçlı seferine bağlıyordu.
Sonuçta 1443'te Macaristan, Lehistan, Sırbistan, Bosna ve Eflâk, Papalığın da desteğini alarak harekete geçip Hunyadi Yanoş, Macar Kralı Ladislas, Sırp despotu ve Eflâk beyinin bulunduğu Haçlı ordusu, Tuna'yı geçerek Os¬manlı topraklarına girdi.
İlk savaş Osmanlı öncü birlikleri ile Haçlılar arasında Niş çevresinde oldu ve savaşı Osmanlılar kaybetti (1443).
II. Murat, bu Haçlı ordusunu İzladi Geçidi'nde karşıladı ancak durduramadı.
Haçlı ordusu Filibe Ovası'na girdi ve Yalvaç civarında yapılan savaşta Osmanlı kuvvetlerini yendi. Kışın şiddetli geçmesi üzerine Haçlılar geri çekildi.
Bu arada İzladi Savaşı’ndan kaçan Arnavutluk Beyi İskender Bey ayaklandı. Akçahisar’ı (Kruya) ele geçirdi.
Bu sırada Amasya sancak beyi şehzade Alaeddin Beyin ölüm haberi geldi.
Karamanoğlu İbrahim Bey müttefiklerinin işerini kolaylaştırmak için tekrar taarruza geçti.Sivrihisar, Beypazarı, Ankara ve Karahisar’a kadar ilerleyerek pek çok tahribatta bulundu.
Rumeli'deki bu başarısızlıklar ve Karaman oğullanın bu durumu fırsat bilerek Osmanlı topraklarına sal¬dırması üzerine II. Murat barış için Macarlara başvurdu. İki taraf arasında on yıllık barış şartlarını içeren Edirne - Segedin Antlaşması imzalandı (1444).
Edirne-Segedin Antlaşması (12 Haziran 1444)
Maddeleri :
1. Sırp Krallığı yeniden kurulacak fakat Osmanlıya vergi verecek
2. Her iki taraf, Tuna ırmağını aşmamaya dikkat edecek
3. Eflâk ,Macaristan denetiminde olacak, Osmanlılara vergi verecek
4. Osmanlıların Bulgaristan üzerindeki egemenliği tanınacak.
5. Antlaşma on ( veya 15 ) yıl geçerli olacaktı.

Önemi ve Sonuçları:
1) Osmanlılar Balkanlarda rahatlama sağlayarak, yeniden toparlanmak için zaman kazanmışlardır.
2) Eflak tampon bir bölge haline getirilerek Macarlardan gelecek tehlike kısmen önlenmiştir.
3) İlk defa sınır kavramı ortaya çıkmış ve Osmanlılar ile Haçlılar arasında Tuna nehri sınır olmuştur.
4) NOT:Edirne Segedin Antlaşması, Osmanlıların Rumeli'ye geçtikten sonra Haçlılarla yaptığı ilk antlaşmadır..
5) II.Murat’ın Karaman Seferi : II. Murat Balkanlarda barışı sağladıktan sonra Anadolu'da iki yıldır topraklarına saldıran Karaman oğulları üzerine sefere çıkarak Akşehir, Konya ve Beyşehir'i aldı. Konya, Karaman oğlu İbrahim Beyde kalmak üzere barış yapıldı. Gerçekten de İbrahim bey Varna savaşında Osmanlılara zorluk çıkarmadığı gibi, II.Kosova Savaşında da oğlu komutasında yardımcı kuvvetleri göndermiş Osmanlıların ve İslam dünyasının üzerinde bıraktığı olumsuz intibayı silmek istemiştir.

II. MURAT'IN PADİŞAHLIKTAN ÇEKİLMESİ :II. Murat, Balkanlarda uğranılan başarısızlıklar nedeniyle, Karaman Seferi dönüşünde Edirne'ye gitmedi. Padişahlığı on iki yaşındaki oğlu Mehmet'e bıraktığını bırakarak Manisa'ya (Bursa’ya) çekildi (1444). Bu nedenle devlet adamları arasında çekişmeler başladı. Ayrıca Avrupa’da yeni bir Haçlı seferinin toplanmasına neden oldu.
Segedin antlaşması sonucu, II. Murat’ın tahtı oğlu II. Mehmet’e bırakması biri Osmanlı içinde diğeri de Avrupa olmak üzere iki önemli sonuç doğurdu.
1- Osmanlı Yönetimindeki Etkisi: Küçük yaştaki bir şehzadenin tahta çıkarılması Osmanlı devleti içinde bir buhrana neden oldu. Bu sırada kudreti, otoritesi ve etkisi artmış vezir Çandarlı Halil Paşa ile öteki vezirlerden Şebabettin paşa ile II. Mehmet’in lalaları Zağanos Paşa ve İbrahim Paşalar arasında bir nüfuz mücadelesi başladı. Bu mücâdele Çandarlı sülâlesinin Fatih ta-rafından yönetimden uzaklaştırılmasına kadar devam etmiştir.
2-Avrupa’daki Etkisi: Osmanlı tahtına çocuk yaştaki bir hükümdarın geçmesi Avrupa'da yeni bir ümit doğurdu. Papalığın Segedin Barışının kabul edilemeyeceğini bildirmesi, üzerine Türklere karşı yeni bir haçlı seferi hazırlıklarına başlandı.

E) VARNA SAVAŞI (15 Kasım 1444)
Nedenleri:
1) II. Mehmet, tahta geçtiği zaman 12 yaşındaydı. Haçlılar, bu durumdan yararlanmak istediler.
2) Segedin Antlaşması'nı oyalama olarak imzalamışlardı ve amaçlan tekrar saldırıya geçmekti. Fransa'daki Kardinal, Papa'nın onayı alınmadan yapılan antlaşmanın geçerli olamayacağını ileri sürerek antlaşmayı tanımadığını bildirdi.
3) Bizans’ın kışkırtmaları
4) Tuna ırmağını geçen Haçlılar, Osmanlı topraklarına saldırıya başladılar.

Savaş: Bunun üzerine Macar Kralı Ladislas önderliğinde bir Haçlı ordusu (Macar, Leh, Hırvat ve Venedik) oluşturuldu. Bu ordu Tuna'yı geçerek Balkanlardaki Osmanlı topraklarını istilâ etti. Venedik gemileri de Türklerin denizden geçişine engel olmak için Çanakkale Boğazı'nı kapattı. Haçlıların sınırı geçip Varna önlerine gelmesi üzerine Veziriazam Çandarlı Halil Paşa ve devletin ileri gelenleri Sultan Murat'ın tekrar tahta geçmesini istediler.
Devlet ileri gelenlerinin çağrıları üzerine II. Murat Edirne'ye gelerek ordunun başına geçti. Ordusuyla Varna önlerine geldi. Varna Meydan Savaşı'nda (başlangıçta Haçlılar üstünlük sağladı. Ancak Macar kralının öldürülmesi, Haçlı ordusunda paniğe yol açtı. Hunyadi Yanoş, Haçlı ordusunu toplamaya çalıştıysa da başarılı olamadı. . Jan Hunyat, kuvvetlerini dahi toplayamadan savaş alanından kaçtı. Türk kuvvetlerinin karşı saldırısıyla savaşı Osmanlılar kazandı (1444).

Sonuçları:
1) Haçlıların, Avrupa'nın güneydoğusunu ve İstanbul'u Osmanlılardan kurtarmak amacıyla yaptıkları saldırı, Varna'da yenilgiye uğramalarıyla sonuçlandı.
2) Osmanlıların daha önceki yenilgilerinin izleri ortadan kalktı.
3) Hıristiyan haçlı dünyasının İstanbul’u kurtarma girişimlerinin sonuncusu olmuştur.
4) Türkleri balkanlardan atma girişimi bir kez daha sonuçsuz kaldı.Balkanlarda Osmanlı hakimiyeti pekişti.
5) Osmanlıların balkanlardaki yerleşimi hızlandı.
6) Murat bir müddet sonra tahtı oğluna bırakarak Manisa’ya çekildi.

BUÇUKTEPE İSYANI( 1446) VE II. MURAT'IN YENİDEN TAHTA GEÇMESİ: Bu sırada para ayarının düşüklüğü gerekçesiyle Edirne 1446’da BUÇUKTEPE’DE yeniçeri isyanı çıktı. Bu isyanın çıkmasında Veziriazam Çandarlı Halil Paşanın da etkisi vardı.
Yeniçerilerin devlete karşı yapmış oldukları ilk isyandır.
Mora despotu Bizans imparatorunun kardeşi Konstantin, durumu uygun görerek Teb, Beotya ve Pindos taraflarını ele geçirdi ve Mora'nın müdafaası için faaliyete geçti.
Devlet adamlarının girişimleri ve despot Konstantin’in faaliyetleri üzerine II. Murat üçüncü defa tahta geçti (1446)
II. Murat, Turhan Beyi Mora despotunun ele geçirdiği yerleri geri almak için Mora üzerine sefere gönderdi. Daha sonra bu sefere kendisi de katıldı. Mora despotu, Osmanlı egemenliğini yeniden tanımak zorunda kaldı.
İskender Bey’in önceden ele geçirdiği Kucacık Hisarı‘nı zaptetti. (1448 yazı).

F) İKİNCİ KOSOVA SAVASI (17-20 Ekim 1448)
Sebebi: Haçlıların Varna Savaşı’nın intikamını almak istemeleri.
Savaş :Varna'da uğradığı yenilginin izlerini silmek isteyen Jan Hunyat, 1448'de Macar, Eflak, Bohemya ve Almanya’dan topladığı 90.000 kişilik bir ordu ile Sırbistan’a doğru yürümesi üzerine II.Murat Sofya’ya çekildi ve ordusunu yeniden düzenledikten sonra Kosova ovasına geldi. II.Kosova Savaşı 17-20 Ekim tarihleri arasında üç gün devam etmiştir. İkinci Kosova Savaşı, Türklerin zaferiyle sonuçlandı. Jan Hunyat, kurtuluşu yine kaçmakta buldu.
Sonuçları:
1. Balkanlar kesin olarak Türk yurdu haline geldi.
2. Haçlılar bir daha Osmanlılara saldırma cesareti gösteremedi.
3. Avrupa’da bundan sonra taarruz sırası Türklere geldi. Türklerin son savunma, haçlıların son saldırı savaşı olmuştur.
4. Balkanlar, Türklerin Orta Asya ve Anadolu’dan sonra üçüncü yurdu oldu.
5. İkinci Kosova Zaferi ile Osmanlılar karşısında gücünü yitiren Orta Avrupa ülkeleri, Balkanlarda uzun süre savunma durumunda kalarak ellerindeki topraklan koruyabilme çabasına düştüler. Bu zafer Türklerin, Balkanlarda kesin olarak yerleşmelerini sağladı.

Not:İkinci Kosova savaşı İslâm'ın ilk yıllarında Müslümanların son savunma savaşı olan Hendek(627), Anadolu Selçuklu Devletindeki Miryekefelon (1176).,Kurtuluş Savaşındaki Sakarya savaşları gibi savunmadan taarruza geçilen savaşlara benzer.

Savaş Sonrasında
Macarlar ile anlaşarak Osmanlı topraklarına saldıran Eflâk’a yapılan akınlar ile Eflak yeniden Osmanlılara tâbi oldu.
1450 yazında II.Murat oğlu Mehmet ile birlikte ikinci Arnavutluk seferine çıktı. Akçahisar kuşatıldı ise de başarılı olunamadı.