Ahmet er-Rifâî

Ahmet er-Rifâî


Seyyid Ahmed b. Alî el-Mekkî b. Yahya er-Rifâî (ö. 578/1182) Rifâiyye tarikatının kurucusu.

512'de (1118), Bağdat'la Basra arasında kalan Batâih bölgesinde Ümmü-abîde köyünde doğdu. Atalarından Rifâa el-Hasan el-Mekkfden (ö. 331/943) dolayı Rifâî nisbesini aldı. Şa'rânî ise et-Tabakötü'l-kübrâ'smda (s. 140). bu nisbenin aynı ismi taşıyan bir Arap kabilesine mensup olmasından ileri geldiğini yazar. Ancak onun hayatından bahseden ilk kaynaklarda böyle bir bilgi yoktur, son devir kaynakları da bu görüşü kabul etmezler. Doğum tarihi bazı müelliflerce 500 (1107) olarak verilmekle birlikte ilk kaynaklar 512 (1118) tarihi üzerinde ittifak etmişlerdir.

Ahmed er-Rifâ’nin Hz. Hüseyin soyundan gelen bir seyyid olduğunda bütün kaynaklar birleşirler. İmam Mûsâ el-Kâzım'ın oğlu İbrahim el-Murtazâ neslinden olan ceddi Rifâa el-Hasan el-Mekkî, Karmatîler'in sebep olduğu kargaşa ve isyanlar sırasında Mekke'den İspanya'ya hicret ederek İşbîliye'ye yerleşti. Torunlarından Seyyid Yahya, ailesiyle birlikte İşbîliye'den tekrar Hicaza dönmüş (450/1058), daha sonra Basra'ya gitmişti. Orada kendisine Şiîler'le Sünnîler arasındaki kavgalara son vermesi için Tâlibiyyün'un nakiblik görevi verilmiş, Basra, Vâsıt ve Batâih bölgelerinde huzuru sağlamıştı. Ahmed er-Rifâ’nin babası olan Seyyid Ali bu zatın oğludur; annesi ise Ebû Eyyûb el-Ensâr’nin soyundan Fâtıma el-Ensârrdir. Seyyid Ali de babası Seyyid Yahya gibi Tâlibiyyün'un nakib'i iken Sünnîler'le Bâtınîler arasında yeni bir mücadele başlamıştı. Durumu Halife Müsterşid'e arzetmek için Bağdat'a giden Seyyid Ali fitneye sebep olanların susturulması gerektiğini söylemiş, ancak halife diğer siyasî meşguliyetlerini ileri sürerek bu hadiseye ilgi göstermemişti. Seyyid Ali Batâih'e dönerken Bağdat yakınlarında vefat etmiş (519/1125), on sene sonra da Halife Müsterşid Bâtınîler tarafından öldürülmüştür.

Babası öldüğünde yedi yaşında olan Ahmed er-Rifâryi, devrin büyük sofilerinden dayısı Mansûr el-Batâihî. annesi ve kardeşleriyle birlikte himayesine aldı. Kur'an öğrenimini ve hıfzını tamamladıktan sonra, devrin âlim ve mutasavvıflarından Ali Ebü'l-Fazt el-Vâsıtî ve diğer bazı âlimlerden İslâmî ilimleri öğrendi. Ebû İshak eş-Şîrâzfnin Şafiî fıkhı ile ilgili Kitübü't-Tenbîh’ın okudu. Bu kitaba yazdığı şerh Moğol istilâsı sırasında kaybolmuştur. Vâsıtî ona icazet verdi ve hırkasını giydirdi. “Herkes üs-tadıyla ben ise talebem Rifâî ile iftihar ederim” diyen Vâsıtî, zahir ve bâtın ilimlerine sahip bir âlim ve sûfî olduğunu belirtmek üzere ona “Ebü'l-alemeyn” unvanını verdi. Ahmed er-Rifâî. Vâsıtfnin ölümünden sonra dayısı Mansûr el-Batâihî'nin terbiye ve irşad halkasına girdi. Rifâfye hilâfet ve “Şeyhü'ş-şüyûh” unvanını vererek kendisine bağlı bütün tekkelerin şeyhliğini de tevdi eden Batâihî, Ümmüabîde'deki tekkeye yerleşip müridlerin irşad ve terbiyesiyle meşgul olmasını istedi. Birkaç sene sonra bölgesindeki şeyhlerin bazı ciddi tenkitlerine mâruz kalmış, hatta erkek ve kadın müridierini aynı zikir meclisinde bir arada bulundurmak gibi sünnet dışı uygulamalarda bulunduğu iddiasıyla Halife Müktef’ye şikâyet edilmişse de bu durum onun çalışmalarına ve tesirlerinin yayılmasına engel teşkil etmemiştir. Müridlerinin sayısının artması, o bölgedeki şeyhlerin haset ve kıskançlığına sebep oldu. Ancak o birçok iftira, itham ve hakaretlerle karşılaşmasına rağmen, büyük bir sabır ve tevazu göstererek irşad vazifesine devam etti. Kendisini çekemeyenler Halife Müktef’ye, erkek ve kadın müridierini aynı zikir meclisinde bir arada bulundurduğu iddiasıyla şikâyet ettiler (i 155) Durumu yerinde araştırmakla görevlendirilen memur, kanaatlerini halifeye, “Bu seyyid ve müridleri sünnet yolunda değillerse yeryüzünde sünnet üzere hareket eden hiç kimse kalmamış demektir” şeklinde açıkladı. Bunun üzerine Halife, Ahmed er-Rifâfye. yaptırdığı tahkikattan dolayı özür dileyen bir mektup gönderdi.

1160'ta bazı yakınları ve müridleriyle birlikte hacca gitti. Dönüşte Medine'yi ziyaret etti. Medine uzaktan görününce devesinden inip yürüyerek Ravza-i Mutahhara'ya girdi. RifâFnin bu ziyaret şırasında zuhur ettiği ileri sürülen bir kerametiyle ilgili menkıbe oldukça meşhurdur. Rivayete göre, Hz. Peygamber'in kabri önüne gelince “es-Selâmü aleyke yâ ceddî!” diyerek selâm vermiş, orada bulunanlar Hz. Peygamber'in “Aleyke's-selâm yâ veledî!” sözüyle selâma karşılık verdiğini duymuşlar; cezbeye gelen Rifâî diz çöküp, “Uzakta iken benim yerime varıp toprağını Öpsün diye sana ruhumu gönderiyordum; şimdi bu devlet bedenime de nasip oldu; uzat elini de dudaklarımla öpeyim” mânasına gelen meşhur şiirini okumuş: bunun üzerine Hz. Peygamber'in kabrinden dışarıya nûrânî bir el uzanmış ve Rifâî bu eli öpmüş; aralarında Hayyât b. Kays el-Harrânî ve Adî b. Müsâfir gibi zatların da bulunduğu büyük bir topluluk hadiseye şahit olmuşlardır. Ahmed er-Rifâ’nin biyografisini yazan müellifler pek çok şahit ismi sayarak bu menkıbeyi mütevâtir bir haber şeklinde değerlendirirler. Ğâyetü't-tahrir müellifi Abdülazîz ed-Dîrînî, Hz. Peygamber'in selâma karşılık vermesinin ve kabrinden dışarıya nûrânî bir elin uzanmasının mümkün olduğu hakkında devrin kadısına ait bir fetvayı da zikreder. Celâleddin es-Süyûtî bu haberi incelediği eş-Şereful-muhtem adlı risalesinde hadisenin tevatür derecesine ulaştığını söyler. Rifâî şeyhlerinden Ebü'1-Hüdâ es-Sayyâdî de bu menkıbe hakkında kaleme aldığı el-Kenzü'1-mutalsem fî medeti yedi'n-Nebîh-veledihi'1-ğavş er-Rifâ'î adlı eserinde bu menkıbeye yer veren pek çok kitap ve müelliften iktibaslar yapmıştır. Rifâî'ye saygısı ve bağlılığı olanların bu menkıbeyi mütevâtir haber olarak gösterme gayretlerine rağmen, bizzat Rifâî. prensip olarak keramete Önem vermemiştir.

Abbasî Halifesi Müstencid. Ahmed er-Rifâî'ye bir mektup göndererek kendisine nasihat ve tavsiyelerde bulunmasını istedi. Rifâî'nin cevabî mektubunu beğenen halife ona ve dervişlerine birçok hediye gönderdi, bir sene sonra da sarayına davet etti. Halife, maiyetindekiler ve Bağdat şeyhleri ona büyük bir saygı ve ilgi gösterdiler. İrşâdul-müslimîn müellifi Fârûsî, halifenin onu ikinci ve üçüncü gün yalnız başına saraya davet ettiğini, babasının kabri civarında icra ettiği zikir meclisine kendisinin de katıldığını anlatır. Bu ve benzeri kayıtlardan onun Abbasî halifelerinden hürmet gören, devrinin tanınmış ve itibarlı bir sûfîsi olduğu anlaşılmaktadır. İkinci defa hacca gittiği kaynaklarda ifade edilmekle birlikte tarih verilmemektedir.

Ahmed er-Rifâî. şiddetli bir ishal hastalığı sonunda 22 Cemâziyelevvel 578'de (23 Eylül 1182) vefat etti. Türbesi Bağdat'ın güneyinde Vâsıt yakınlarındadır. İlk eşi Hatice bint Ebû Bekir el-Vâsıtî en-Neccârî'den Fâtıma ve Zeyneb adlarında iki kızı, onun vefatından sonra evlendiği Râbia'dan Salih adlı bir oğlu olmuş, ancak Salih evlenmeden vefat ettiği için nesli kızları ile devam etmiştir. Fâtıma'dan İbrahim el-A'zeb (ö. 609/1212) ve Ahmed el-Ahdar (ö. 645/1247) adlarında devirlerinde meşhur iki sûfî, Zeyneb'den ise ikisi kız altısı erkek olmak üzere on torunu olmuştur. Bunlardan İzzeddin Ahmed es-Sayyâd la 670/1271 Rifâiyye'nin Sayyâdiyye kolunun kurucusu olup tarikatın Irak, Hicaz, Yemen, Mısır ve Suriye'de yayılmasında tesiri olmuştur. Ahmed er-Rifâ’nin nesli günümüze kadar devam etmiştir. Rifâî aileler Suudi Arabistan. İrak, Suriye, Mısır, Lübnan gibi ülkelerde bulunmaktadır.

Mir’atü'z-zaman'da zikredilen ve D. S. Margoliouth tarafından tekrar edilen [431] Rifâ’nin kötü huylu bir karısı olduğu, ondan boşanabilme-si için yakınlarının SO0 dinarlık mihri aralarında topladıkları ve buna rağmen boşanamadığına dair rivayette adı geçen kadın onun değil, İrşâdülmüsli-mîn müellifinin bildirdiğine göre. Şeyh Harbûnfnin karışıdır. Bu hadiseyi bizzat Ahmed er-Rifâî, bazı makamlara erişmek için eziyetlere tahammül etmek gerektiğini belirtmek için anlatmaktadır.

Bütün kaynaklar pek çok müridi olduğunu, tekkesine her gün binlerce kişinin geldiğini, sabah akşam bunlara yemek verildiğini yazar. Tekkesinin vakıf, hediye ve bağış yoluyla çok büyük geliri olduğu da ifade edilmektedir.

Kaynaklar onu âlim. muhaddis, Şafiî fakihi ve müfessir bir sûfî olarak tanıtırlar. Ahmed er-Rifâî'nin menkıbe ve eserlerinde görülen tasavvuf ve tarikat anlayışı Kitap ve Sünnefe tamamen uygundur. Buna göre İslâm, “Zahir” ve “Bâtın” ile bir bütündür. Bâtın zahirin özü. zahir bâtının zarfıdır; zahir olmasa bâtın da olmazdı. Kalp cesetsiz olmaz, kalbi olmayan ceset ise çürür. Tasavvuf bâtın ilmidir. Tarikat şeriat demektir. Derviş olmak için toplumdan uzaklaşmak gerekmez. Müridler dünyevî meşguliyetlerini terketmeksizin, helâl ve harama dikkat ederek ve gafletten uzak kalmak suretiyle hak yolunda ilerleyebilirler. Tasavvuf baştan sona “Edep”ten ibarettir ve bütün edepler Hz. Peygamber'in sünnetine tâbi olarak elde edilir.

Kaynakların zül. meskenet, fakr, İnkisar ve tevazu sahibi olarak tanıttıkları Ahmed er-Rifâî, Allah'a bu faziletlerle vâsıl olduğunu, bunları tasavvufî yolunun birer esası olarak tercih ve tesbit ettiğini söyler. Menkıbeleri içinde onun fevkalâde tevazuunu gösteren birçok hikâye yer almaktadır. Menâkıbnâmelerin, birkaç keramet istisna edilirse hemen hemen daima onun ahlâkını ve insanî münasebetlerdeki tevazuunu gösteren hikâyelere yer vermeleri dikkat çekicidir. Bu menkıbeler ve eserlerinde ifade edilen fikirler, onun süfî şahsiyeti ve tarikat pîrleri arasındaki özelliklerini ortaya koyan ana çizgilerdir.

Dört büyük kutub'dan biri kabul edilen Ahmed er-Rifâ’nin kutbiyyet makamına Abdülkâdir-i Geyfân’den sonra yükseldiğini kaynaklar yazar. Gavsiyyet (bk. gavs) ve kutbiyyet âleminin kendisine daha önce de teklif edildiği, ancak bu vazifeden affedilmesini istediği, bunun üzerine aynı vazifenin Abdülkâdir-i Geylânfye verildiği, onun Ölümünden sonra tekrar kendisine tevcih edilince kabul ettiği ve on altı sene bu makamda bulunduğu kaydedilmektedir.

Kurmuş olduğu tarikat bir süre Rifâiyye, Ahmediyye ve Batâihiyye adlarıyla anılmakla birlikte sonraları sadece Rifâiyye adı kullanılır olmuştur.

Eserleri.

1) el-Hikemü'r-Rifâ ciyye. Kendisinin telif ettiği günümüze kadar intikal etmiş tek eseri olup küçük bir risaledir (Şam, ts). Müridlerinden Abdüssemf el-Hâşimfye ithafen yazılan bu eseri, Ebü'l-Hüdâ es-Sayyâdr Kalâ'idü'z-zeberced calâ Hikemi'r-Rifâlî adıyla serhetmiş (Beyrut 1885), Muallim Nâci bu eserden aldığı Rifâ’nin sekiz hikmetli cümlesini şerhederek Hikemü'r-Rifai adıyla yayımlamıştır (İstanbul 1304). Geylânîzâde Seyyid Muhammed Seyfed-din. eseri Terceme-i Hikem-i Rifâ'iyye adıyla Farsça'ya tercüme etmiştir (İstanbul 1302). el-Hikemü'r-Rifâ'iyye, Türkçe'ye de birkaç defa çevrilmiş, son olarak Hak Yolcusunun Düsturları adı altında aşağıda verilen iki eseriyle birlikte yayımlanmıştır. [432]

2) el-Burhânü'l-mü'eyyed. Sohbetlerinden derlenmiştir. Birçok konuya temas etmekle birlikte tevhid, semâ, iradî ölüm, şeriat-tarikat münasebetleri daha geniş olarak işlenmiştir. Müteşâbih âyetler meselesinde İmam Şafiî, Mâlik b. Enes, Ebû Hanîfe, İbn Hanbel ve Cafer es-Sâdık'ın sözleri zikredilmiş, kelâmcılann görüşlerine yer verilmemiştir. Muhtelif baskıları olan eserin [433] Türkçe'ye ilk tercümesi Kudsîzâde Kadri tarafından yapılmış (İstanbul 1313), son olarak Delilleriyle Marifet Yolu adıyla yayımlanmıştır. [434]

3) el-Mecâlisü's-seniy-ye. Menâkıbnâmelerde nakledilen meclislerin sonradan Mustafa Reşîd er-Rifâî tarafından derlenmiş şekli olup yedi meclis ihtiva eder. Meclisler tasavvuf sohbet ve mev'izalardan ibarettir. Eser, Kudsîzâde Kadri tarafından Mecâlis-i Hazret-i İmâm Rifâî adıyla tercüme edilmiştir (İstanbul 1313).

4) Erba’ûne hadisen. Kırk hadisi kendisinden itibaren Hz. Peygamber'e kadar ulaşan bir senedle vermektedir (Şam, ts.). Risaledeki hadisler Kütüb-i Sitte ve meşhur hadis kitaplarında mevcuttur. Türkçe tercümesi Hak Yolcusunun Düsturları adlı kitabın içinde yer almaktadır. [435]

5) Haletü ehli'l-hakika maşallah. Yukarıda geçen kırk hadisin şerhidir. 549 (1154) yılı Receb ayından itibaren her perşembe günü bir hadisin tasavvufî şerhini yaptığı sohbetlerinde tutulan notların, müridlerinden Ebû Şücâ' b. Menhec tarafından derlenmesinden meydana gelmiştir. [436] Tasavvuf ve hadis münasebeti bakımından dikkat çekici olan bu eser, Onların Âlemi adıyla Türkçe'ye tercüme edilmiştir. [437]

6) en-Nizâmü'I-hâş liehli'1-ihtişaş. Kaynaklarda adı geçmeyen bu eserin üslûbundan Ahmed er-Rifâ’nin sohbetlerinden derlendiği anlaşılmaktadır. Tasavvufî mev'iza ve nasihat-lardan meydana gelen eser el-Hikem ve Erba cûne hadisen ile birlikte yayımlanmıştır. [438] Türkçe'ye ilk tercümesi Mehmed Nâzım tarafından yapılan eserin (İstanbul 1328), yeni bir tercümesi Hak Yolcusunun Düsturları adıyla yayımlanan kitap içindedir. [439]

7) el-Eşcâr. Bazı şiirleri Ebü'l-Hüdâ es-Sayyâd’nin Ahmed er-Rifâî hakkında yazdığı Kılâdetü'l-cevâhir adlı geniş biyografide bir araya getirilmiştir. Bu şiirler Kenan Rifâî'nin Ahmed er-Rifâî (İstanbul 1340) isimli eserinde de bulunmaktadır.

8) el-Ahzâb ve'l-evrâd. îrşâdü'î-müslimin'ın yazarı Fârûsî, Ahmed er-Rifâî'nin 662 hizbinin mevcut olduğunu söylüyorsa da, muhtelif eserler içinde [440] bunların ancak bir kısmı bir araya getirilmiştir.

Bu eserlerden başka. Muhammed Si-râceddin er-Rifâî (ö. 885/1480) bazı sözlerini Rahiku'l-kevser min kelâmi'l-ğavş er-Rifâ'î el-ekber (Beyrut 1887), Ebü'l-Hüdâ es-Sayyâdî ise bazı söz ve meclislerini el-Fecrü'î-münîr (İstanbul 1300) ve Kitaba Külhyyâti'I-Ahmediy-ye (Kahire 1316) adlı kitaplarda bir araya toplamışlardır. Kaynaklarda ismi geçen Tarîku's-sâ'irin ilallah adlı eseri günümüze ulaşmamıştır.

Ahmed er-Rifâî hakkında kaleme alınan başlıca eserler şunlardır:

1) Abdülkerîm b. Muhammed er-Rafiî el-Kazvînî (ö 623/1226) Sevâdü'l-Cayneyn fî menâkıbi'1-ğavs Ebi'l-AIemeyn (Kahire 1301, 31 sayfa). Ahmed er-Rifâî hakkında kaleme alınan görebildiğimiz en eski eser olup müellifinin ifadesine göre 588'de (1192) yazılmıştır. Ahmed er-Rifâfnin hayatı, şahsiyeti ve nesebi hakkında kısa ve Özlü bilgiler ihtiva eder. Sonraki eserlerde ismi geçmekte ve ondan nakiller yapılmaktadır.

2) Abdülazîz b. Ahmed ed-Dîrînî (ö. 694/1295). Kitâbü Ğâyeti't-tahrîr (Kahire 1315, 28 sayfa). Müellif bu küçük risaleyi, bir şahsın, Ahmed er-Rifa’nin benî Rifâa adlı bir Arap kabilesine mensup olduğuna dair sözlerini reddetmek ve onun seyyid olduğunu ispat etmek için yazmıştır. Elimizdeki ilk kaynaklardan biridir.

3) Ümmü'î-berâhîn fî bazı menâkıbı sultâni'l-'âriün eş-şeyhi'1-kebîr es-seyyid Ahmed er-Rifa [441] İlk menâkıbiardan biri olduğu anlaşılan eseri Brockeimanın anonim olarak zikreder. Yine Brockelmann'ın Behcetü'ş-şeyh Ahmed er-Rifâcî adıyla Saîd b. Hâlid es-Sillî tarafından yazıldığını ifade ettiği eserle, bazı küçük farklılıklar bir tarafa bırakılırsa, aynı olduğu görülmektedir. 678 (1279) tarihlerinde veya daha Önce yazılmış olması muhtemel olan eser, Rifâî hakkındaki rivayetleri ve bazı sözlerini ihtiva eden geniş bir menâkıbdır. Şehid Ali Paşa nüshasında adı verilmeyen ve Brockelmann tarafından başka bir isimle zikredilen müellifini, Rifâî kaynaklarına dayanarak Kasım b. Muhammed b. Haccâc şeklinde tesbit etmiş bulunuyoruz.

4) İzzeddin Ahmed es-Sayyâd (ö. 670/1271). el-Ma'ârifü'1-Muham-medîyye fî vezâ ifi'l-Ahmediyye (İstanbul 1305). Müellif. Rifâfnin torunu ve Rifâiyye'nin Sayyâdiyye kolunun kurucusudur. Eserin yazılış tarihi belli değildir. Rifâî hakkında yazılan en eski ve muteber eserlerden biridir,

5) Ahmed b. İbrahim el-Fârûsî (ö. 694/1294). İrşödül-müslimîn li-tarîkati şeyhi'l-müt-takın (İstanbul 1307) Rifâî ile ilgili eserlerin en sistematiği olup birçok yeni bilgi ihtiva eder. Müellif, Rifâfnin müridi Ömer el-Fârûsfnİn torunudur ve rivayetlerinin şifahî kaynağı umumiyetle dedesidir.

6) Abdurrahman Ebü'l-Ferec el-Vâsıtî (ö. 744/1343). Tabakâtü hırkati'ş-şûfiyye el-müsemmâ Tiryâku'l-muhibbîn (Kahire 1305). Müellif, yukarıda adı geçen İrşâdü'l-müslimîn yazarına intisap etmiş bir mutasavvıftır. Ahmed er-Rifâfnin Halife Müstencid'e gönderdiği mektup sureti gibi bazı yeni bilgi ve malzemeyi ihtiva eder.

7) Abdullah Muhammed Sirâceddin el-Mahzûmî (ö. 885/1480). Şıhâhu'l-ahbör (İstanbul 1306). Yukarıda adı geçen eserlerden oldukça sonra yazılmakla birlikte, müellifin yaşadığı devre kadar Rifâînin soy ve tarikatından gelenlerden bahsettiği ve bizim göremediğimiz birçok eserden faydalandığı için Rifâî menkıbe ve kaynaklan arasında mühim bir yer tutmaktadır.

8) Ebû Bekir b. Abdullah el-Ayderûsî (ö. 914/1508). en-Necmü's-sâ'î fî kerâmâti üstâzî'l-kebîr er-Rifâî [442] Üslûp itibariyle diğer menâkıblardan bir hayli farklıdır. Bazı rivayetler ilk kaynaklara göre oldukça değişikliklere uğramıştır. Menâkıbın ilk yarısında Anadolu'da faaliyet gösteren bazı Rifâîler'in adlan geçmektedir. Heidelberg Kütüphanesi'ndeki [443], Şifâ’ü'l-eskâm fî sîreti ğavşi'l-enâm adlı kitabın en-Necmü's-sâcf nin bir başka nüshası olduğunu tesbit etmiş bulunuyoruz. Nitekim matbu nüsha da (Kahire 1970) Süleymaniye ve Heidelberg nüshalarının bazı ufak farklarla aynısıdır.

9) Şifâ'ü'l-eskam fî sîreti ğavşi'l-enâm [444] Tiryâku'i-muhibbîn'ûe adı geçen bu Farsça eserin, Ahmed er-Rifâ’nin sağlığında yazıldığını, müellifin kitabı takdim için Ri-fâFye getirdiğinde onun ölüm haberini aldığını en-Necmü's-sâcî adlı eserden öğreniyoruz. Ancak Tiryâku'l-muhibdîn'den ve Abdullah el-Yâfi’nin (ö 768/1366) Hulâşatül-mefâhir'inden iktibaslar yapıldığına göre Ahmed er-Rifâ’nin sağlığında yazıldığı söylenen menâkıb olması mümkün değildir. Bazı yönleriyle en-Necmü's-sadiye benzeyen eserin başka bir nüshasını görmeden müellifi ve adı hakkında kesin bir hüküm vermek mümkün değildir.

10) Ebü'l-Hüdâ es-Sayyâdî (ö. 1909). Kılâdetü-cevâhir (Beyrut 1301) Birçok kaynaktan istifade edilerek hazırlanan bu kitap. Ahmed er-Rifâî hakkında en geniş biyografik eserdir. Bu Rifâî şeyhinin eserinden hareketle geçmiş devirlerde yazılan eserlerin izini tesbit etmek mümkündür.

11) Kenan Rifâî (ö. 1950) Ahmed er-Rifâî (İstanbul 1340). Ahmed er-Rifâî hakkında Türkçe yazılmış en geniş biyografi kitabıdır. İlk doksan sayfası RifâFnin hayatı, menâkıbı ve sözlerine, 121-169. sayfaları tarikatın âdâb ve erkânına ayrılmış, sonundaki 103 sayfalık ekte ahzâb ve evrâd harekeli olarak verilmiştir.

Yukarıda sayılan bu eserlere Ahmed b. İbrahim el-Fârûsînin en-Nefhatü'i-miskiyye (İstanbul 1301), Ali b. Hasan el-Vâsıti’nin (ö. 733/1333) Hulâşatül-iksîr (Kahire 1306) adlı eserleri de ilâve edilmelidir. [445]



Bibliyografya


1) Abdülkerîm b. Muhammed er-Râfiî. Sevâdü'l-'ayneyn fi menâkıbi'i-ğavs Ebi'l-Alemeyn, Kahire 1301, s. 3-26; 2) Sıbt İbn'ü'l-Cevzî. Mİr'â-tü'z-zamân, s. 370-371;

3) İzzeddin Ahmed es-Sayyâd. el-Ma'rifü'l-Muhammediyye fi'l-dezâ'i-fil-Ahmediyye, İstanbul 1305, s. 2-68;

4) İbn Hallikân. Vefeyât [446], Kahire 1367/1948, I, 154, 155;

5) Abdülazîz b. Ahmed ed-Dîrînî, Kitâbü Ğâyeti't-tahrîr, Kahire 1315, s. 6, 27;

6) Ahmed b. İbrahim el-Fârûsî. en-Nefhatü'l-miskiyye fi's-sülâleü'r-Rifâ'iyyeti'z-zekiyye, İstanbul 1301, s. 6-12; 7) a.mlf.. İrşâdul-müslimîn li-tarîkati şeyhi'l-müttakin, İstanbul 1307, s. 22, 39, 89, 92, 126-127;

8) Sattanüfi, Behcetü't-esrâr üe ma'dinü'l-envâr, Kahire 1330, s. 236;

9) Ali b. Hasan el-Vâsıtî, Hulâşatut-iksîr, Kahire 1306, s. 5, 19, 27, 35, 65, 72;

10) Abdurrahman Ebü'l-Ferec el-Vâsıtî, Tabakâtü hırkati'ş-şûfıyye. Kahire 1305, s. 3, 32, 35;

11) a.mlf.. Tıryaku’l-muhibbin fî sîreti sultâni’l-'ârifin, Bibliotheque Nationale de Paris, code 5291, vr. 243, 270; 12) Zehebî. et-lber, Kahire 1948, 1. 154, 155;

13) a.mlf A'lâmün-nübelâ, XXI, 77, 80;

14) Sübkî, Tabakâi VI, 23, 27;

15) İbn Kesîr, el-Bidâye, XIII, 342;

16) İbn Hacer, ed-Dürerü't-kâmine, III, 37;

17) Muhammed Sirâceddin el-Mahzûmî. Şıhâhu'l-ahbâr, İstanbul 1306, s. 63, 73, 76, 83, 138;

18) Süyûtî. eş-Şerefü'l-muhtem, Kahire 1307, s. 6;

19) Şa'rânî. et-Tabakâi, s. 140, 145;

20) Münâvî. el-Keuâkib, il, 75, 79;

21) İbnü'l-imâd. Şezerât, IV, 259, 261;

22) Harîrîzâde. Tibyân, II, vr. 52a-62a;

23) Ebü'l-Hüdâ es-Sayyâdî. ryiiâdetü'l-cevâhir, Beyrut 1301, s. 5-23;

24) a.mlf,, Kitâbü'I-Kenzi-mutalsem. İstanbul 1313;

25) Kenan Rifâî. Ahmed er-Rifâî, İstanbul 1340;

26) Brockelmann, CAL. 1, 780-781;

27) Yunus es-Sâmerraî, Seyyid Ahmed er-Rifâ't hayâtühû ve âşârüh, Bağdad 1970. s. 85-101;

28) Mustafa Tahralı, Ahmad al-Rifâ'î, sa Vie, son oevore et Tariqa (doktora tezi, 1973), Sorbonne Nouvelle Paris lll;

29) D, S. Margoliouth. “Ahmed Rifâî”, İA, I, 203, 204. [447]