Valide (Vâlide) Sultan

Talebe

Yönetici
Katılım
14 Şub 2021
Konular
540
Mesajlar
4,040
Tepkime puanı
10,674
Puanları
113
Meslek - Branş
Öğretmen - Tarih
Talebe Hakkında ek bir bilgi sağlanmamış.
Valide (Vâlide) Sultan

Osmanlı Devleti'nde padişah anneleri için kullanılan tabir. Vâlide sultanların resmî unvanı Mehd-i ulyâ idi. Vâlide sultan unvanı, ilk defa Sultan Üçüncü Murad Han tarafından vâlidesine verilmiş ve sonra devamlı olarak kullanılmıştır.




Harem-i hümâyûnun en yüksek makamı vâlide sultanlıktı. Vâlide sultan, protokolde padişahtan sonra gelirdi. Devlet içindeki büyük nüfuzlarına rağmen, siyasetle uğraşanları yok denecek kadar azdır. Bunun yanında, hemen hepsi hayır işleriyle meşgul olmuşlardır.

Padişah tahta geçince, annesi hayatta ise, Eski Saraydan Yeni Saraya naklolunurdu. Tahta geçen padişahın annesi vefat etmişse, vâlide sultanlık boş kalırdı.

Vâlide sultanın haremde geniş bir câriye kadrosu vardı. Haremi, haznedar usta vasıtasıyla idare ederdi. Bütün kadınlar, sultanlar, ustalar ve câriyeler kendisinden çekinirler, onu sayarlardı. Haremdeki bütün işler, onun emriyle yapılırdı. Hiç kimse, emirlerine karşı gelemezdi. Harem halkının gezintilere çıkması onun muvafakatiyle olurdu.

Vâlide sultanlara Darphane'den belli bir ödenek ve has derecesinde dirlik verilirdi. Vâlide sultanlara tahsis edilen gelirlere, başmaklık da denilirdi. Has veya tahsisatlarından başka, yiyecek, içecek ve yakacak tayinleri de bulunan vâlide sultanlar, zaman zaman, padişahın ihsanlarına da mazhar olurlardı.

Vâlide sultanların malî işlerini idare için bir kethüdâ (kahyâ) tayin olunurdu. Bu zat, devlet ricâlinden olup, güvene lâyık görüldüğü için bu hizmete seçilirdi.

Otuz altı Osmanlı padişahından yirmi birinin annesi, oğullarının padişah olmasına yetişerek, vâlide sultan olmuştur. Bunlardan sadece Mâhpeyker Vâlide Sultan şehit edilmiş, diğerleri vefat etmişlerdir.

Gelirlerini hayır işlerine sarfeden vâlide sultanlardan bazıları şunlardır:

Üçüncü Murad Hanın annesi Nûr Bânû Vâlide Sultanın İstanbul’un Anadolu ve Rumeli yakasında birçok eseri vardır. Üsküdar Toptaşı’nda Atik Vâlide Câmii, imareti, medresesi, dârüşşifâsı ve çifte hamamını yaptırdı.

Dördüncü Murad ile İbrahim Han'ın anneleri Mâhpeyker Kösem Vâlide Sultan, hüsn ü cemâli, aklı ve zekâsı ve hayrât ve hasenâtıyla meşhur saliha ve afife bir vâlide sultandı. Yeni Caminin temelini attı. Üsküdar Çinili Camii ve yanına mektep, çeşme, dârülhadîs, çifte hamam ve sebille Anadolu Kavağı’ndaki camiyi yaptırdı. Çarşamba’daki Vâlide Medresesi Mescidinin de bânîsidir. Çakmakçılar Yokuşu’nda büyük Vâlide Hanı ile içindeki mescit de onun eseriydi. Rumeli’de çok değerli vakıfları ve hayrâtı vardır.

Dördüncü Mehmed Han'ın annesi Hadîce Turhan Sultan, saliha ve hayırsever bir hanımdı. Eminönü’nde Yeni Caminin temelini Mâhpeyker Kösem Sultan atmıştı. Turhan Sultan tamamlatıp 1664 (H. 1074) yılında ibadete açtı. Mektep, medrese, imarethâne, kütüphaneler ve çeşmeler yaptırdı.

Üçüncü Selim Han'ın annesi Mihrişâh Vâlide Sultan, Halıcıoğlu’nda Abdüsselâm Camii Mezarlığı önünde çeşmesi vardır.

Birinci Mahmud Han'ın annesi Saliha Sebkatî Vâlide Sultan: Tophane civarında Kadirî Dergâhının avlu kapısı bitişiğinde kesme taştan bir çeşmesi vardır. Galata Azapkapı’sında kıymetli bir sebille sağda ve solda birer çeşmesi bulunmaktadır.

Abdülmecid Han'ın annesi Bezm-i Âlem Vâlide Sultan: Tarihe mâlolan ve senelerce hizmet veren pek çok hayır müessesesi yaptırdı. Yaptırdığı camilerin en büyüğü, sahil boyunda, Dolmabahçe Sarayı karşısındaki Vâlide Câmi-i şerîfidir.

Bugün Kız Lisesinin bulunduğu yerde, Sultan Mahmud Han Türbesinin arkasında mektep yaptırmıştır. Ayrıca Râmi ve Maltepe yolunun tam ortasında bulunan çeşme de onun eseridir. Hayır eli çok uzaklara kadar ulaşan Vâlide Sultan, büyük velî Abdullah-ı Dehlevî’nin talebelerinden Muhammed Cân Mekkî için Mekke-i mükerremede bir dergâh yaptırmıştır.

Bezm-i Âlem Vâlide Sultan, şahsî servetini vakfederek, Gurebâ Hastanesini yaptırdı. 1843 yılında cami ve çeşmesiyle birlikte hizmete açıldı.

İkinci Mahmud Han'ın annesi Nakş-i Dil Vâlide Sultan: Üsküdar-Alemdağı-Sarıkadı köyünde ve Ayasofya arasındaki eski tevkifhâne binasının deniz tarafı köşesinde çeşmeleri vardır.

Sultan Abdülaziz Han'ın annesi Pertevniyâl Vâlide Sultan: İstanbul Aksaray’da bir cami (Vâlide Camii), kütüphane, çeşme, mektep yaptırdı. Eyüp Defterdar İskelesi yakınında Yâ Vedûd Camii sırasında ve Karagümrük pazarı arkasındaki çeşmeleri de yaptırmıştır.
 

Bu konuyu görüntüleyen kullanıcılar

Geri
Üst Alt