TARİHE YARDIMCI BİLİMLER
Tarih araştırmalarında kullanılan belge ve kaynakların çeşitliliği diğer bilim dallarından yararlanmayı zorunlu kılmaktadır. Bu bilimlerin başlıcaları şunlardır:
Coğrafya (Yer ve iklim bilimi)
İnsanların üzerinde yaşadıkları ve olayların gerçekleştiği yerlerin yeryüzü şekilleri, iklim şartları ve bitki örtüsü insanlar üzerinde etkilidir.
Arkeoloji (Kazı bilimi)
Daha çok tarih öncesi dönemlere ait insanların yaşamış oldukları yerleşim yerlerini, kullanmış oldukları araç ve gereçleri toprak ve su altından çıkararak inceleyen bilimdir.
Antropoloji (ırk bilimi)
Kazılar sonucunda ortaya çıkarılan insan iskeletlerini ve özellikle kafataslarını inceleyerek insan ırklarını sınıflandıran bilimdir. Irkların dünya üzerinde hangi bölgelere göç ettikleri ve kültürlerin birbirleriyle hangi coğrafyalarda etkileşime girdikleri bu bilim yardımıyla açıklanabilir.
Etnografya (Kültür bilimi)
Toplumların örf, adet ve gelenek gibi öz kültürlerini inceleyen bilimdir.
Kronoloji (Takvim ve zaman bilimi)
Olayların gerçekleşme zamanını bildirerek tarihe yardımcı olur ve olayların meydana geliş sırasını belirler.
Filoloji (Dil bilimi)
Filoloji geçmişte var olmuş diller ile günümüzde konuşulan diller arasındaki ilişkileri inceler. Böylece toplumlar arasındaki kültürel etkileşim konusunun aydınlatılmasında da tarihe yardımcı olur.
Epigrafya (Kitabeler bilimi)
Orhun Abideleri gibi, anıtlar ve taşlar üzerindeki yazıları inceleyen bilimdir.
Paleografya (Yazıbilimi)
Tarih araştırmalarında kullanılan vesikalar değişik karakterlere sahip yazılarla yazılmıştır. Mısır’ın hiyeroglifleri, Mezopotamya’nın çivi yazısı, Avrupalıların Latin Alfabesi, Türklerin Göktürk ve Uygur Alfabeleri gibi. Paleografya, eski yazı ve yazı türlerini inceleyerek tarihe yardımcı olan bir bilimdir.
Filoloji (Dil bilimi)
Filoloji geçmişte var olmuş diller ile günümüzde konuşulan diller arasındaki ilişkileri inceler. Böylece toplumlar arasındaki kültürel etkileşim konusunun aydınlatılmasında da tarihe yardımcı olur.
Nümizmatik (Meskûkât; Para bilimi)
Geçmişte basılmış paraları inceler. Eski paralar; devletlerin ekonomik durumu, bağımsızlığı, devlet merkezleri ve hükümdarların yönetimde kaldıkları dönemler hakkında bilgi verir.
Diplomatik
Devletlerin iç ve dış yazışmalarını, bu yazışma belgelerinin türlerini, şekillerini, konularını, dillere göre antlaşma metinlerindeki farklılıkları inceler. Bu bilim dalı, belgelerin gerçek ya da sahteliğini tespit etmede de tarih bilimine yardımcı olur.
Sosyoloji
Toplum bilimidir. Toplumların örgütlenmesi, yönetimleri ve sosyal hayatları hakkında bilgi verir.
Bu bilimlerden başka; felsefe, psikoloji, iktisat, istatistik, kimya, heraldik (arma bilimi), sicillografi (mühür bilimi) gibi bilimlerin araştırmalarından da tarih yararlanır.
Tarih araştırmalarında kullanılan belge ve kaynakların çeşitliliği diğer bilim dallarından yararlanmayı zorunlu kılmaktadır. Bu bilimlerin başlıcaları şunlardır:
Coğrafya (Yer ve iklim bilimi)
İnsanların üzerinde yaşadıkları ve olayların gerçekleştiği yerlerin yeryüzü şekilleri, iklim şartları ve bitki örtüsü insanlar üzerinde etkilidir.
Arkeoloji (Kazı bilimi)
Daha çok tarih öncesi dönemlere ait insanların yaşamış oldukları yerleşim yerlerini, kullanmış oldukları araç ve gereçleri toprak ve su altından çıkararak inceleyen bilimdir.
Antropoloji (ırk bilimi)
Kazılar sonucunda ortaya çıkarılan insan iskeletlerini ve özellikle kafataslarını inceleyerek insan ırklarını sınıflandıran bilimdir. Irkların dünya üzerinde hangi bölgelere göç ettikleri ve kültürlerin birbirleriyle hangi coğrafyalarda etkileşime girdikleri bu bilim yardımıyla açıklanabilir.
Etnografya (Kültür bilimi)
Toplumların örf, adet ve gelenek gibi öz kültürlerini inceleyen bilimdir.
Kronoloji (Takvim ve zaman bilimi)
Olayların gerçekleşme zamanını bildirerek tarihe yardımcı olur ve olayların meydana geliş sırasını belirler.
Filoloji (Dil bilimi)
Filoloji geçmişte var olmuş diller ile günümüzde konuşulan diller arasındaki ilişkileri inceler. Böylece toplumlar arasındaki kültürel etkileşim konusunun aydınlatılmasında da tarihe yardımcı olur.
Epigrafya (Kitabeler bilimi)
Orhun Abideleri gibi, anıtlar ve taşlar üzerindeki yazıları inceleyen bilimdir.
Paleografya (Yazıbilimi)
Tarih araştırmalarında kullanılan vesikalar değişik karakterlere sahip yazılarla yazılmıştır. Mısır’ın hiyeroglifleri, Mezopotamya’nın çivi yazısı, Avrupalıların Latin Alfabesi, Türklerin Göktürk ve Uygur Alfabeleri gibi. Paleografya, eski yazı ve yazı türlerini inceleyerek tarihe yardımcı olan bir bilimdir.
Filoloji (Dil bilimi)
Filoloji geçmişte var olmuş diller ile günümüzde konuşulan diller arasındaki ilişkileri inceler. Böylece toplumlar arasındaki kültürel etkileşim konusunun aydınlatılmasında da tarihe yardımcı olur.
Nümizmatik (Meskûkât; Para bilimi)
Geçmişte basılmış paraları inceler. Eski paralar; devletlerin ekonomik durumu, bağımsızlığı, devlet merkezleri ve hükümdarların yönetimde kaldıkları dönemler hakkında bilgi verir.
Diplomatik
Devletlerin iç ve dış yazışmalarını, bu yazışma belgelerinin türlerini, şekillerini, konularını, dillere göre antlaşma metinlerindeki farklılıkları inceler. Bu bilim dalı, belgelerin gerçek ya da sahteliğini tespit etmede de tarih bilimine yardımcı olur.
Sosyoloji
Toplum bilimidir. Toplumların örgütlenmesi, yönetimleri ve sosyal hayatları hakkında bilgi verir.
Bu bilimlerden başka; felsefe, psikoloji, iktisat, istatistik, kimya, heraldik (arma bilimi), sicillografi (mühür bilimi) gibi bilimlerin araştırmalarından da tarih yararlanır.
