Meşrutiyet I

BİRİNCİ MEŞRUTİYET ( 23 ARALIK 1876)

Tanzimatla birlikte Avrupa’ya gönderilen Osmanlı aydınları oradaki demokrasi hareketlerinden etkilenerek memleketin temellinde yatan bozukluğun yönetimden kaynaklandığını anladılar. Aralarında Mithat Paşa,Namık Kemal, Ziya Paşa ve Serasker Hüseyin Avni Paşa gibi aydınların bulunduğu bir grup aydın bir araya gelerek ‘Yeni Osmanlılar’ adıyla gizli bir dernek kurdular.Avrupalılar bu aydınlar grubuna ‘Jön Türkler’ adını verdiler. Jön Türkler devletin yaşadığı sorunun çözmek için Meşrutiyet rejimin geçilmesini savundular.Meşrutiyet???
Meşrutiyet: Hükümdarın yapılan anayasaya ve bu anayasaya göre uygulanan seçimle oluşturulan bir meclisle ülkenin yönetilmesidir. Kısacası Parlamentolü monarşidir.

Aydınlar önce Meşrutiyeti ilan etmemekte direnen Abdülaziz’i tahttan indirdi. Yerine V.Murat tahtta geçti. Ancak sağlık sorunları nedeniyle V.Murat’ın padişahlığı uzun sürmedi. Yeni Osmanlılar yerine II. Abdülhamit’ i geçirdi.
1875’te Balkanlarda başlayan isyanlar büyük devletlerin müdahalesiyle uluslararası bir soruna dönüşmüştü. İngiltere Avrupalı devletlerin katıldığı bir konferasta bu sorunun görüşmek istedi.Osmanlı’nın alınmadığı İstanbul(Tersane) konferansında Balkanlardaki Osmanlı halkının durumu görüşüldü. Bunun üzerine II.Abdülhamit hem Jön Türklerin yönetim üzerindeki baskısını ortadan kaldırmak hem de Avrupalı devletlerin iç işlerimize karışmasını engellemek amacıyla 23 Aralık 1876 ‘da Mithat Paşa’nın hazırladığı Kanun-i Esasiyi yürürlüğe soktu. Meşrutiyet’i ilan etti. Böylece ;
- Türk tarihinde ilk kez anayasal düzene geçildi.
- İlk kez halk seçimlere katıldı.
- İlk kez parlementer sisteme geçildi.
Parlemento iki aşamalıdır.
1-Ayan Meclisi: Üyeleri padişah tarafından atama yoluyla belirlenir. Ömür boyu görevde kalma hakları vardır.
2- Mebusan Meclisi: Halkın temsilcileridir. Seçimle dört yıllık bir süre için işbaşına gelirler. Her 50.000 erkek Osmanlı vatandaşına bir milletvekili düşer.
Kanun-i Esasi’ye göre;
- Kanun yapma hakkı padişaha ve hükümete aittir.
- Meclisin hükümeti denetleme yetkisi yoktur.
- Padişahın sürgüne gönderme yetkisi vardır. Bu maddeye göre ilk sürgüne gönderilen kişi anayasanın mimarı ve dönemin sadrazamı Mithat Paşa’dır.
- Meclisi açma kapama yetkisi padişaha aittir.

Uyarı: Bu anayasa yeterince demokratik değil, egemenliğin kaynağı da değişmemiştir. Toplumsal tabanı da eksik olan bir anayasadır.
Anayasal düzene karşı olan II.Abdülhamit 1877-78 Osmanlı-Rus (93 Harbi) savaşını bahane ederek meclisi kapattı. Meşrutiyete son verdi. 30 yıl sürecek istibdat dönemini başlattı. Kanun-i Esasiyi yürürlükten kaldırmamakla beraber uygulamaya da sokmadı.