Alemdar Mustafa Paşa

ALEMDAR MUSTAFA PAŞA

Osmanlı Sadrazamı (1765-1808).

Rusçuk yeniçerilerinden Hasan Ağanın oğludur. Kendisi de Yeniçeri ocağının 42. ortasına yazıldı. Rusçuk ayanı Tirsinikli İsmail Ağanın emrine girdi ve onun alemdarı oldu. O bölgede çıkan ayaklanmaları bastırdı. Tirsinikli İsmail Ağa öldürülünce, onun yerine Rusçuk âyanlığma getirildi. Devlete başkaldıran ayanları sindirdi. 1806'da Tuna boyundaki kaleleri ele geçirmek isteyen Rus kuvvetlerini durdurmayı başardı. Durumu İstanbul'a bildirdi. Ruslara hemen savaş açıldı. III. Selim, Alemdar'a vezirlik rütbesiyle Silistre valiliğini ve Tuna komutanlığını verdi (1807). Az sonra İstanbul'da Kabakçı Mustafa ayaklanması oldu. III. Selim, padişahlıktan indirildi. Nizam-ı Cedit kaldırüdı. yenilik taraftarı olanların çoğu öldürüldü. Kaçabilenler, Alemdar Mustafa Paşanın yanma gittiler ve ona sığındılar.
Alemdar Mustafa Paşa, sınırda görevli olduğu için düşmanları iyi tanıyor. Osmanlı devletinde ıslahat yapılmasını gerekli görüyordu. Çok sevdiği III. selim'i yeniden padişah yapmak için ordusuyla İstanbul'a geldi. Başta Kabakçı Mustafaolmak üzere ayaklananların elebaşıları öldürüldü. III. selim'in padişahlıktan indirilmesinde parmağı olanlar, görevden atıldı veya sürüldü. Alemdar Mustafa Paşa, bir süre sonra Babıâli'yi basarak padişahın mührünü sadrazamdan aldı. IV. Mustafa'nın padişahlıktan çekilmemesi üzerine zorla saraya girdi. Bu arada IV. Mustafa, Osmanlı soyunda, kendisinden başka erkek kalmaması için III. Selim ile şehzade Mahmut'un öldürülmelerini emretti.III. Selim öldürüldü. Mahmut kendisine hizmet edenlerin yardımıyla saklanarak kurtuldu. Alemdar, Topkapı sarayından içeri girince III. Selim'in ölüsüyle karşılaştı ve çok üzüldü. IV. Mustafa'yı hapsederek II. Mahmut'u padişah yaptı. Kendisi de sadrazam oldu (1808).
Alemdar Mustafa Paşa, "kendi adamlarını işbaşına getirdi. Devlet işlerini görüşmek üere Rumeli'nin ve Anadolu'nun tanınmış ayanlarını İstanbul'a çağırdı. Onlarla birleşme senedi imzalayarak devlet otoritesini güçlendirmeye çalıştı. Bundan sonra ıslahat hareketlerini sürdürdü. Nizam-ı Cedît ordusu yerine Sekban-ı Cedit adıyla yeni bir asker ocağı kurdu. Yeniçeri ocağında da ıslahat yaptı.
Alemdar Mustafa Paşa'nm, sadrazam olduktan sonra karakteri değişti. Kendisini büyük görmeye ve İstanbul paşaları gibi yaşamaya başladı. Eski arkadaşları, ileride belirecek tehlikeyi kendisine anlattılarsa da onların sözlerine önem vermedi. Alemdar Mustafa Paşaya, ocaklarında ıslahat yaptığı için yeniçeriler, kendilerine değer vermediğinden din adamları kin besliyordu. Bunlar, bir ayaklanma çıkarmak için fırsat kollamaya başlamışlardı. Çok geçmeden, yeniçeriler ve ıslahata karşı olanlar, sadrazam Alemdar Mustafa Paşaya yol açan askerlerin halka kötü davrandıklarını bahane ederek ayaklandılar. Babıâli'ye saldırdılar; Alemdar Mustafa Paşa'nm konağına ateş açtılar. Alemdar bunlara, kahramanca karşı koydu; bir çoğunu da öldürdü. II. Mahmut, kendisini padişah yapan Alemdar'dan çekindiği için ona beklediği yardımı göndermedi. Ayaklanma ile de ilgilenmedi. Alemdar için kurtulma umudu kalmamıştı. Yeniçeriler konağı ateşe vermişlerdi. Bu sırada, yanında olanları, "Ocağın namusuna bırakıyorum" diyerek yeniçerilere teslim etti. Sonra mahzene giderek buradaki birfıçı barutu ateşledi. Yanından ayrılmayan karısı ile birlikte öldü. Mahzenin kubbesine çıkan üç yüz kadar yeniçeri de can verdi. Alemdar Mustafa Paşa, yeniçerilerin ayaklanmalarına karşı sonuna kadar savaşmış tek sadrazamdır. Bu ayaklanma, Sekban-ı Cedit ocağının kapatılmasıyla sona erdi.

Alemdar Mustafa Paşa

Osmanlı sadrazamlarından. Rusçuklu Hasan Ağa’nın oğlu olup, doğum tarihi bilinmemektedir. Yeniçeri ocağından yetişti. 1768-1774 Osmanlı-Rus harbinde bölüğünün bayrağını taşıdığından Alemdar veya Bayraktar unvanı verildi. Rusçuk ayanı Tirsinikli İsmail Ağa’nın hizmetinde bulundu. Kendini kabul ettirerek hazinedarlığa yükseltildi.

Devlete karşı isyan eden Vidin voyvodası Pazvandoğlu Osman’ın kuvvetlerini yenince, şöhreti etrafa yayıldı. Bu zaferden dolayı rütbesi yükseltildi. Tirsinikli İsmail Ağa ölünce, Rusçuk ayanlığına getirildi (1806). Bu görevde iken Deliorman ayanı Yılıkoğlu Süleyman’ın ayaklanmasını bastırdı. Rusların Hotin’i alıp, İsmail Kalesini kuşattıkları sırada gönderdiği kuvvetlerle kaleyi muhasaradan kurtardı. Bükreş üzerine yürüyen Rus kuvvetlerini durdurdu. Bu başarıları sonunda vezirlik rütbesiyle, daimi Silistre Valiliği ve Tuna Seraskerliği Vazifesi verildi.

Alemdar Mustafa Paşa, düşmanlarla devamlı temasları neticesinde, devletin askeri ve idari yapısında ıslahatın gerekli olduğuna kesin inananlardandı. Üçüncü Selim Han, ıslahat hareketlerine başlayacağı sırada Kabakçı isyanı ile yeniçeri zorbaları tarafından tahttan indirildi. Yerine Sultan Dördüncü Mustafa padişah oldu. Sultan Üçüncü Selim’i seven, ıslahat hareketlerinin yapılmasını arzu eden ve devletin çeşitli yerlerinde görevler yapmış olan Galib, Refik, Ramiz, Behiç ve Tahsin efendiler Alemdar’ın himayesi altına sığındılar. Tarihte “Rusçuk Yaranı” diye geçen bu altı kişi Üçüncü Selim’i yeniden tahta çıkarmak için çalışmalara başladılar. Alemdar Mustafa Paşa, 19 Temmuz 1808’de Kabakçı Mustafa’yı cezalandırmak için İstanbul’a geldi. Zorbalar ortadan kaldırılmaya, fesatçılar sürülmeye başlandı. Onun bu faaliyetlerinden memnun fakat nüfuzunun artmasından endişelenen sadrazam Çelebi Mustafa Paşa, kendisinden geriye dönmesini isteyince, Alemdar 28 Temmuz günü on beş binden fazla askerle Babıali’yi bastı. Sadrazamın mührünü alarak, ordugahını gönderdi. Sultan Selim’i tahta çıkarmak için saraya gitti. Fakat orada gerekli tedbirler alınmadığı için, Sultan Üçüncü Selim zorbalarca şehit edildi.

Hizmetkarlarının yardımı ile kurtulan Şehzade Mahmud, Alemdar tarafından padişah ilan edildi. Sultan İkinci Mahmud, padişah olur olmaz, Alemdar’a sadaret mührünü verdi. Alemdar, ıslahata tarafdar olmayanları, isyancıları temizledi. İstanbul’un asayişi sağlandı. Bu sırada Rumeli ve Anadolu’da valiler başlarına buyruk olmuşlardı. Anadolu ve Rumeli’de vazifeli bütün ayanlar devlet işlerini görüşmek üzere İstanbul’a davet edildi. Görüşmeler neticesinde ayanlar ile devlet arasında kurulacak münasebetlerin şeklini ihtiva eden bir senet imzalandı. Bu senede “Sened-i ittifak” denildi (Bkz. Sened-i İttifak).

Alemdar Mustafa Paşa, daha sonra askeri ıslahata başladı. “Sekban-ı Cedid” ismiyle talimli bir askeri teşkilat kurdu. Selimiye Levend kışlaları tamir edilerek askerler buraya yerleştirildi. Bu durum yeniçerileri rahatsız etti. Ayrıca sanatla uğraşan askerleri talime mecbur etmesi hoşnutsuzluğu arttırdı."Alemdar vakası” olarak tarihe geçen isyandan önceki gece ziyafetten dönen Paşa’ya, maiyeti, yol açmak için halkı kamçı ve sopalarla dağıttılar. Bu esnada yaralananlar, kahve kahve dolaşarak yeniçerileri isyana teşvik ettiler. Gece yarısı kışlalarından hareket eden 400 kadar isyancı yeniçeriye, yağmacılık hırsıyla pek çok serseri katıldı. İsyancılar önce yeniçeri ağası Mustafa Paşayı öldürdüler. Sonra sadrazam Alemdar Mustafa Paşanın köşkünü sardılar. Alemdar, zorbalara teslim olmaktansa, sonuna kadar karşı koymaya karar verdi. İmdadına gelecek yardımdan ümidini kesince, vaktiyle mensup olduğu 42. bölük odabaşını çağırttı. Haremini ocağın namusuna emanet ederek ona teslim etti. Yanında sadece baş haremi ile sadık harem ağası kaldı. Alemdar’ın bulunduğu kuleye, kalabalık bir yeniçeri grubunun hücum etmesi üzerine, daha önce koydurduğu barut fıçısının üzerine tabancası ile ateş etti ve büyük bir patlama oldu. İsyancılardan beş yüz yahut sekiz yüz kişi bir anda havaya uçup öldü. 15 Kasım 1808’de dumandan boğulan Alemdar Paşa ile iki sadık adamının cesedi iki gün sonra enkaz altından çıkarıldı. Cesedi sokaklarda sürüklendikten sonra, Etmeydanı’nda baş aşağı asıldı. Sonra da parçalanmış olan kemikleri, Yedikule dışında bir hendeğe atıldı. 1908’den sonra kurulan Tarih-i Osmani Encümeni tarafından Alemdar’ın kemikleri Gülhane parkı karşısındaki Zeynep Sultan mezarlığına taşıtıldı.